logo

1844 YILINDA KDZ EREĞLİSİ’NDE CİZYE VERGİSİ UYGULAMASI

DR. CAN CANVER

DR. CAN CANVER
cancanver7@gmail.com
1844 YILINDA KDZ EREĞLİSİ’NDE CİZYE VERGİSİ UYGULAMASI

Cizye vergisi klasik İslam toplumlarında en önemli vergi kalemlerinden biridir. Toplum içerisinde azınlık olarak yaşayan veya bir bölgede azınlık olmasa dahi devletin hükümranlığı altında bulunan geyrımüslim olan bütün unsurlardan alınan bir vergi türüdür.

Müslüman olmayan faal nüfustan baş vergisi olarak alınan cizye, gayrımüslimlerin askerlikten muaf olmaları ve himaye edilmeleri yanında Müslümanların hakimiyetinin de bir sembolüdür. Bu vergi türünün Osmanlılarda en önemli vergi olduğu bilinmektedir.

Cizye eli silah tutan kimselere yüklenir hür ve mümeyyiz faal erkek nüfustan alınır. Mükelleflerin ödeme gücüne göre farklılaştırılabilir. Cizye kelimesi, ceza kelimesi ile ilgilidir ve iyi veya kötü bir şeyin karşılığı, tazmini manasını taşır. İdeolojik bir vergi olmakla birlikte gayrımüslimlerin devlet tarafından can, mal, ibadet güvenliklerinin sağlanmasının ve askerlik yükümlülüğünün dışında tutulmalarının bir bedelidir.

Şer’i bir vergi olan cizyede mükellefler, iktisadi güçlerine göre; ala ( yüksek ), evsat ( orta ) ve edna ( düşük ) olmak üzere üç sınıfa ayrılmıştır. 1834 yılında ala için 60, evsat için 30 ve edna için 15 kuruş olmak üzere vergi miktarları belirlenmiştir. Cizye vergisi 1856’daki Islahat fermanı ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Ana Bilim Dalı İktisat Tarihi Bilim Dalı’na 2010 yılında ‘Temettüat Defterlerine Göre Karadeniz Ereğli’nin Ekonomik ve Sosyal Tarihi’ adlı yüksek lisans tezini sunan Tansu Hilmi Hançer, 1844 yılında Ereğli’de azınlıklardan alınan cizye vergileri hakkında bilgiler aktarmaktadır.

Ereğli kasabası için tutulan defterlerde kasabada bulunan mahallelerden birinin gayrımüslimlerden oluştuğu belirlenmiştir. Rumiyan adını taşıyan mahallede toplam 59 hane tespit edilmiştir.

Cizye vergisi hane başına değil, yetişkin ve sağlıklı erkek nüfus başına alınmaktadır. Bu sebeple hanelerdeki tüm cizye verebilecek mükellefler kayda geçirilmiştir. Rumiyan Mahallesi’nde bulunan 59 hanede toplam 90 cizye verebilecek kişi tespit edilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nin ML. VRD. TMT. No. 3373, 3536, 3538, 3547, 3557, 3559 ve 3575 sayılı dosyalarına göre cizye verecek olan kişilerin 4’ü ala, 29’u evsat ve 57’si edna sınıfında vergi verecek olan mükelleflerdir. Ala sınıfından 240 kuruş, evsat sınıfından 870 kuruş ve edna sınıfından da 855 kuruş cizye toplanmıştır. Toplam cizye miktarı ise 1965 kuruştan ibarettir.

1844 yılında Kdz Ereğlisi’nde Rumiyan Mahallesi’nde ikamet eden hanede bulunan cizye mükellef sayısı, meslekleri ve kuruş cinsinden cizye tutarları şöyle sıralanmaktadır :

Rahipler; Karakaşoğlu Senyol veledi Kostandi ( 2 edna, 30 ) ve Bademoğlu Tomaki veledi Yani ( 1 edna, 15 ).

Yemeniciler; Matlaoğlu Nikola veledi Dimitri ( 1 evsat, 30 ), Sarıoğlu Yani veledi Kostandi ( 2 evsat, 1 edna, 45 ), Anonda’nın oğlu Kostandi veledi İlya ( 1 ala, 1 edna, 75 ),  Anayon’un oğlu Haronya veledi İlya ( 1 evsat, 30 ), Dımbıloğlu Andiryan veledi Yordan ( 1 evsat, 30 ), Coydanoğlu Acıesir veledi İlya 1 evsat, 1 edna, 45 ), Deliyanioğlu Tanaş veledi Mihal ( 1 edna, 15 ), Deliyanioğlu Lefter veledi Mihal 2 evsat, 60 ), Edremidoğlu Kostandi veledi Yani ( 1 evsat, 30 ), Hırtlakoğlu Zotasil veledi Kiryako ( 1 edna, 15 ), Gökmenoğlu Yordan veledi Sozari ( 1 evsat, 1 edna, 45 ), Uzunoğlu İstori veledi Yorgi ( 2 edna, 30 ), Uzunoğlu Dimitri veledi Yorgi ( 1 evsat, 30 ), Yemenici Gökmenoğlu Simen veledi Nikola ( 2 edna, 30 ).

Terziler; Gökmenoğlu Yani veledi Kostandi ( 1 edna, 15 ), Deliyanioğlu Sava veledi Lefter ( 2 edna, 30 ), Yosofoğlu Petro veledi Yosaf ( 1 edna, 15 ), Aksakaloğlu Histori veledi Nikola ( 1 evsat, 2 edna, 60 ), Kafuloğlu veledi Yorgi ( 1 ala, 2 edna, 90 ), Abacısavanın oğlu Yorgi veledi İstori ( 2 evsat, 60 ), Kaykıoğlu İlya veledi Yorgi ( 1 edna, 15 ), Micikkaşoğlu Yani veledi Anasot ( 1 edna, 15 ), Kürkçününoğlu İlya veledi Vasil ( 2 evsat, 60 ).

Kuyumcular; Kör Yani oğlu Yorgi veledi Kostandi ( 1 ala, 2 edna, 90 ), Hireklioğlu Yorgi veledi Dimitri 8 1 edna, 15 ), Kayışoğlu Yorgii veledi Kostandi ( 1 edna, 15 ), Zaniloğlu Save ( 1 evsat, 30 ), Zenbuloğlu Dimitri veledi Lefter ( 1 edna, 15 ), Zümbüloğlu Nikola veledi Dimitri ( 1 evsat, 30 ).

Kayıkçı; Anonda’nın oğlu Ananya veledi Panayot ( 1 edna, 15 ).

Kalaycılar; Taslıoğlu Kostandi veledi Dimitri ( 2 edna, 30 ), İlya’nın oğlu Kostandi veledi İlya ( 1 evsat, 1 edna, 45 ), Daroğlu Yorgi veledi Kostandi ( 1 edna, 15 ), Karayılanoğlu damadı Nikola veledi Lefter ( 1 edna, 15 ), Yurkaoğlu Kostandi veledi Yorgi ( 1 ala, 1 evsat, 1 edna, 105 ).

Eskiciler; Taslakoğlu İstefan veledi Yani ( 1 edna, 15 ), Camircioğlu Ufter veledi İstori ( 2 edna, 30 ).

Marangozlar; Beli Anastioğlu İstori veledi Anasti ( 1 evsat, 1 edna, 45 ), Yamandaoğlu Palvni veledi Andon ( 1 evsat, 30 ).

Ekmekçiler; Tabutoğlu İstefan ( 1 evsat, 30 ), Ekmekçi Demircioğlu Dimitri veledi Pedro ( 1 evsat, 30 ).

Amelmendeler ( Emekli ) Hırmızoğlu Kostandin veledi Yani ( 1 evsat, 1 edna, 45 ), Zaniloğlu Pedro veledi Savo ( 1 edna, 15 ).

Börekçi; Soytaroğlu Kostin ( 1 edna, 15 ).

Gemiciler; Zaniloğlu Yani veledi Zani 8 1 edna, 15 ), Kostandioğlu Yorgi ( 2 evsat, 1 edna,        75 ), Edremidoğlu Ananya veledi Yani ( 1 edna, 15 ), Kargaoğlu Yorgi veledi Nikola ( 0 ), Kiremitçioğlu Yorgi veledi Kosdi ( 1 edna, 15 ).

Abacı; Savaoğlu Haralanba ( 1 evsat, 30 ).

Değirmenci; Değirmenci Karapeteroğlu Yorgi veledi Petro ( 1 edna, 15 ).

Dülger; Mimaroğlu Apostol veledi Tanas ( 2 edna, 30 ).

Meyhaneci; Meygedecioğlu Papazoğlu İstori veledi İlya ( 2 edna, 30 ).

Boyacı; İstori veledi Nemdos ( 2 edna, 30 ).

Mesleklere göre cizye vergisine tabi gayrımüslimler; rahip ( 2 ), yemenici ( 14 ), amelmende ( emekli ) ( 2 ), terzi ( 9 ), kuyumcu ( 6 ), kayıkçı ( 1 ), kalaycı ( 5 ), berber ( 1 ), eskici ( 2 ), marangoz ( 2 ), ekmekçi ( 2 ), börekçi ( 1 ), gemici ( 5 ), abacı ( 1 ), değirmenci ( 1 ), dülger           ( 1 ), meyhaneci ( 1 ) ve boyacı ( 1 ) şeklindedir.

Ereğli kasabasında 1844 yılında 4 ala, 29 evsat ve 57 edna olmak üzere 90 cizye mükellefi gayrimüslimden toplam 1965 kuruş vergi alınmıştır.

Paylaşın:
Etiketler:
244 Kez Görüntülendi.
#

SENDE YORUM YAZ

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER KÖŞE YAZILARI

  • “SÖZ, GÖZE SÖYLENİR”

    26 Haziran 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Söz Ustası, Liderlik Eğitmeni Yaşar Ateşsoy, “Etik Gazetecilik” konulu toplantıda muhatabın anladığı dilden konuşulması gerektiğini ifade ederken “Söz, göze söylenir” derdi. Toplantının ana konusu olan mentörlükle ilgili ise “Dinlemek anlamak amaçlı olmalı, cevap vermek amaçlı değil” sözleri ile bir çırpıda ne çok şey söylemişti aslında. Tıpkı espriyle karışık, "Ağlaşmayın yahu, ne güzel ‘AĞ’ laşıyoruz işte" dediğinde olduğu gibi..! Sahi "söz" için demişti Koca Yunus : "Söz ola kese savaşı söz ola bitüre başı... Söz ola agulu aşı balı...
  • KDZ EREĞLİSİ İLÇE İDARE MECLİSİNİN TABİİ ÜYELERİ

    26 Haziran 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Bir ilçenin tüm kararlarını alan, ilçenin yapılması gereken işlerini planlayan, gözden geçiren, memurların yargılanıp yargılanmamasına karar veren vb birçok görev ve yetkilere sahip olan ilçe idare meclisinin iki üye grubu bulunmaktadır. Bunlardan ilki; Azay-ı Tabiiye adını alır ve kaymakam başta olmak üzere memurlardan oluşur. Azay-ı Müntehabe ise ilçe idaresinin sivil halk temsilcilerinde oluşturulan kısmıdır. Meclisin tabii reisi ilçe kaymakamıdır. İlçe idare meclisinin alacağı kararları kayıt altına alacağı memur üyeleri de bulunmaktad...
  • DR.GÜNEN “İŞBİRLİĞİYLE İYİLEŞMENİN GÜCÜNÜ” YAZDI!

    20 Mayıs 2025 Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Hekiminize Güvenin, Sağlığınıza Ortak Olun: İşbirliğiyle İyileşmenin Gücü İyi bir tedavi yalnızca reçeteyle değil, güvenle başlar. Modern tıpta bilgiye ulaşmak hiç bu kadar kolay olmamıştı. Birkaç tuşla hastalığınız hakkında binlerce makaleye ulaşabiliyor, semptomlarınızı arama motorlarına yazıp kendi tanınızı koyabiliyorsunuz. Ancak bu bilgi bolluğu, kimi zaman kafa karışıklığına, hatta hekim-hasta ilişkisinde güven kaybına neden olabiliyor. Giderek artan bu “her şeyi ben bilirim” hali, ne yazık ki tedavi sürecini olumsuz etkiley...
  • DR. GÜNEN, EN KADİM İLACI YAZDI: “İNSAN GİBİ YAKLAŞMAK”

    02 Mayıs 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Kdz. Ereğli Özel Echomar Hastanesi'nde Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı olarak görev yapan Op. Dr. Erol Günen "Hekimlik ve Doktorluk Arasındaki Fark: Beyaz Önlüğün Ötesindeki Meslek Ahlakı" başlıklı makalesinde "Teknoloji gelişse de, protokoller değişse de, iyileşmenin en kadim ilacı hep aynı kalacak: "İnsana insan gibi yaklaşmak." görüşüne yer verdi. Günen'in makalesi şöyle : Toplumda genellikle aynı anlamda kullanılan iki kelime: doktorluk ve hekimlik. Kimi zaman birbirinin yerine geçiyor, kimi zaman da farkları göz ardı ediliyor. ...