HERAKLEA’DAN KDZ EREĞLİSİ’NE TOPLUM, KÜLTÜR, İNANÇ VE TİCARET

DR. CAN CANVER

Warning: Use of undefined constant user_email - assumed 'user_email' (this will throw an Error in a future version of PHP) in /home/haberhayat/public_html/wp-content/themes/HaberMatikV3/single-kose-yazilari.php on line 34
cancanver7@gmail.com

Herakleia Pontika’nın, MÖ VI.yz.da iskan edilmeye başlandığını biliyoruz. Günümüzde Kdz Ereğlisi, Batı Karadeniz Bölgesi’nde Zonguldak iline bağlı sahil ilçesidir. Adının yarı tanrı Herakles’e dayandığını ve Herakleia / Heraklea olarak antik kaynaklarda geçen kentimizi eş isimli diğer kentlerden ayırmak için, Pontos Heraklası ya da Karadeniz Herakleası denildiğini de biliyoruz. Ereğli’miz, XVII-XIX.yz.larda da; Irakliye, Arakliye, Bender Ereğli ve Bahr-i Siyah Ereğli gibi adlarla da isimlendirilmiştir.

Hellenistik Dönem’in Batı Karadeniz sahilindeki en önemli antik sitesi olan bu kent hakkında ilk defa Herodotos; Promathidas, Amphitheos, Nymphis, Apollonius Rhodius, Memnon ve Dometios Kallsitratos gibi antik tarihçiler bilgi vermişlerdir.

Uzun bir dönem tarihi noktada ilgi görmemiş kentimiz… Bölgeye gelen seyyahlarca yeniden gündeme taşınmış ve 1882, 1885’te H. Schneiderwirt tarafından da ‘Heraclea am Pontos, Heiligenstadt’, ‘Das Pontische Heraklea’ adlı iki eserle yeniden hatırlatılmıştır.

Daha sonraki yıllarda W. Hoepfner’in, S. M. Burnstein’ın, Bittner’in ve Tayfun Akkaya’nın çalışmaları Ereğli’mizin tarihi ve arkeolojisi hakkında doyurucu bilgiler sunmuştur, bizlere…

Lykius Nehri kıyısında ve Tieion kentine 38 mil uzaklıkta olan Herakleia kentinin tam olarak ne zaman kurulduğu bilinmemekle birlikte, MÖ 560 / 554 yıllarında Megaralılar tarafından kurulduğu düşünülmektedir.

Herakleia, MÖ IV.yz.ın ikinci yarısından itibaren, Pers hakimiyetinin zayıflamasına paralel olarak büyük bir gelişme göstermiş, komşu toprakları hakimiyeti altına almıştır. Bu dönemde halk en refah dönemini yaşamış. Kentte MÖ 364 yılına kadar ‘oligarşik’ bir yönetim biçimi hakimken Pers yönetimi kente ‘tiran’lığı getirmiş… Ancak MÖ 420 yılından MÖ 370’e kadar Ereğli, ‘demokrasi’ ile yönetilmiştir.

Yunan filozofu Platon’un öğrencilerinden Klearkhos ( MÖ 464-352 ), Herakleia’da ‘tiranlık’ kurup, ilk iş olarak çiftçilere topraklarını yeniden dağıtıp onların borçlarını silmiştir. Onun ölümünden sonra da kent zenginliğinden bir şey kaybetmemiştir.

MÖ 305 yılında Kraliçe Amastris’in kocası Dionysios’un ölümüyle kent gelişimini sürdürmüş… Ancak kraliçenin iki oğlu tarafından öldürülmesi sonucu Amastris’in ikinci kocası olan Traklar’ın  idaresine geçen kentte halk, MÖ 281 yılında ayaklanmış ve kent surları yıkılmıştır. Böylece ‘cumhuriyet’ idaresine adım atılmıştır.

Herakleia halkı, göçmen-yerli, Grek-Barbar, soylu-halk, efendi-köylü, zengin-fakir olmak üzere çok renkli bir sosyal yapı gösteriyordu. Kentte caddeler, sur duvarları, liman yakınında resmi binalar, akropoliste saray ve diğer yapılar, belediye binası, tapınaklar, su kemeri, ‘gymnasium’, kütüphane ve tiyatro yapıları varmış… Kentin sur duvarları dışında da bir Pazar kurulduğu anlaşılmaktadır… Bu da kentin Roma döneminde yaşadığı refahın ve kültürel zenginliğin ifadesi olarak kaynaklarda yerini almıştır.

MS II.yz.da Herakleia’da imar faaliyetleri için belli miktar para ile İmparator Traianus için birtakım yapılar ve onun adını taşıyacak spor alanlarının inşa edildiği anlaşılmaktadır.

Herakleia Pontika, bu yükseliş dönemlerinde kendine bağlı kentçikler de kurmuştur. Kdz Ereğlisi’nin yaklaşık 15 kilometre kadar güneyinde yer alan Alaplı’nın eski Kales olduğu düşünülmektedir. Herakleia ile Psylla ( Çatalağzı ) arasında olduğu düşünülen diğer bir kent ise Moline’dir.

Herakleia yakınlarında olduğu bilinen ancak yeri tam olarak söylenemeyen diğer kentler ise; Agamos, Aguia, Akonai, Kynna, Nipo, Posideon ve Priola’dır…