logo

HERAKLEİA PONTİKA’DA SİYASAL, SOSYAL VE KURUMSAL YAPI

DR. CAN CANVER

DR. CAN CANVER
cancanver7@gmail.com
HERAKLEİA PONTİKA’DA SİYASAL, SOSYAL VE KURUMSAL YAPI

Herakleia Pontika’nın siyasal örgütlenmesi; ‘polis’ ( site devleti ) düzenine dayanmaktaydı. Tiranlık dönemi dışında, birden fazla ‘polis’i içine alan bir devlet kavramına sahip değildi. Herakleia Pontika ve çevresindeki diğer site devletler, siyasal açıdan bağımsızdı ve kendi kendini yönetirdi. Aynı zamanda bu şehir devletleri ‘otarşik’ ( kendine yeten ) bir yapıya sahiptiler.

Bu bağlamda Herakleia Pontika kendi temel ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek bir toprak parçasına sahipti. Bu topraklar site devletin merkezi ile çevre köyleri kapsayan bir alandan oluşmaktaydı. Kent halkı ‘polis’ merkezini çevreleyen bu tarım arazilerinde gün boyu çalışır, akşam olunca da güvenlik gerekçesiyle kent surları içine geri dönerdi.

Halkın geçimini sağlamak için üzerinde çalıştığı bu topraklar, onlar arasında parçalara bölünmüştü. Emlak, Herakleia Pontika’da vatandaşlık bağının kaynağıydı. Fakat vatandaşların hayatının özü bu araziler üzerinde gösterdikleri faaliyetler değil, siyasal, yargısal, askeri, dini alanlarda üstlendikleri rollerdi. Herakleia vatandaşı için en iyi hayat, ‘polis’in hayatına katılmakla yaşayabilirdi. Aktif olarak kamu faaliyetlerine katılmayan vatandaşlar sadece lüzumsuz olmakla kalmayıp, aynı zamanda ‘polis’ için de bir tehlike teşkil etmekteydi. Bu anlamda Herakleia vatandaşının hayatı ancak kente hizmetle ve onun idaresine katılmakla değer kazanırdı.

Sitede, vatandaşlara ait topraklarda çalışanlar; kölelerdi. Herakleia Pontika’da kölelik, vatandaşlara siyasal ve sosyal faaliyetlere katılacak zaman ve imkanı sağladığı için doğal bir kurum olarak kabul edilirdi. Keza, bir kişinin hayatını kazanmak ve ailesini geçindirmek için siyasal faaliyetlere katılamayacak kadar çalışması gerekiyorsa o kişinin özgür bir hayat sürdürmeye layık olmadığı düşünülürdü.

Herakleia vatandaşları geçimini sağlamak için çalışmak zorundaydı. Bu zorunluluğun yerine getirilmesinden sonra arta kalan zamanda da vatandaşlar ‘agora’ ( pazaryeri )’da toplanıp kendilerini kent meselelerine verirlerdi.

Herakleia halkı, köylerde çiftçi, kent merkezinde zanaatkar olurdu. Marangozluk, heykeltıraşlık, inşaat ustalığı, çömlekçilik en muteber mesleklerdendi. Tüm bu meslekelrde babadan oğula aktarılan bir devamlılık ve buna dayalı bir gelenek söz konusu idi. Atölyeler çok büyük olmayıp işler ortalama beş altı kişi ile yürütülürdü. Kadınlar bu işlerde rol almaz, sadece ev işlerine bakarlardı. Onlar özgür olmakla beraber siyasal haklardan yoksundular.

Herakleia Pontika’da sosyal tabakalaşmayı ‘eupatridea’ denen aristokratlarla, ‘thet’ denen halk sınıfı yani vatandaşlar, ‘metoikos’ adı verilen yabancılar ve köle sınıfı oluşturmaktaydı. Köleler haricinde diğerleri özgür insanlardı. ‘Metoikos’lar için hukuki bir uyrukluğa alınma söz konusu değildi. Köle gibi metoikos’un da şehrin siyasal hayatında yeri yoktu ama o hürdü ve siyasal haklardan yoksun olması, aleyhine işleyen başka sosyal ayrımlar olduğu anlamına gelmezdi. Kölelerle hür insanlar arasında ‘perestes’ denen bir başka sınıfın üyeleri bulunuyordu. Bir de ‘tabulanus’ denen; devlet arşivlerini muhafaza ile görevli sivil memur ya da azatlı köleler vardı.

Kölelik kurumunun iki tipi vardı: ‘Thes’ denen tarım hizmetleri köleliği ve ev hizmetleri köleliği… İlerleyen dönemlerde bunlara bir de sanayi köleliği katılmıştı. Efendisinin başka işlerde çalışmasına müsaade ettiği köleler, paranın bir miktarını efendisine verdikten sonra servet biriktirebilir, evlenebilir ve hatta biriktirdikleri paralarla özgürlüklerini bile satın alabilirlerdi.

Herakleia Pontika’da aristokrat sınıfın içinden seçilen üç ayrı yönetim mevkii bulunmaktadır. Bunlar; aynı zamanda ‘başrahip’ olan tiran, ‘polis’in askeri güçlerini yöneten ‘polemerkhos’ ( başkomutan ) ve sivil otoritenin temsilcisi olan ‘arkon’lardır. Bu üç yönetim mevkiinin yanında da bir aristokratlar meclisi vardı. Bu meclis tecrübeli ve asil kişilerden ve belki de devletin memurlarından meydana geliyor, siyasi, dini ve hukuki sorunlara bir çeşit danışma kurulu görevi görüyordu. Ancak asıl hükmranlık hakkı, 20 yaşını doldurmuş tüm Herakleia’lı erkek vatandaşların üyesi olduğu ‘eklessia’ ( Halk Meclisi )’ya aitti. Bu meclis devlet memurlarını seçer, kanunlar çıkartır, harp, barış ve ittifak gibi önemli konulara dair kararlar alırdı.

Herakleia Pontika’da başhakim; ‘prytanis’, kanun koruyucu, ‘nomothetes’ idi. Resmi belgelerin muhafazasıyla yükümlü yüksek görevlilere ‘nomophylaks’, resmi muhbirlere de ‘sykophantis’ denirdi. Tiranlık döneminde bunların muhafızlığını ‘hetairos’ denen görevli yapardı.

Herakleia’lı vatandaşlar arasında ‘polis’in bireyin mutluluk ve refahı için var olduğu fikri ağır basardı. Bu çerçevede bir Herakleia’lı vatandaşın gözünde ‘site’, mümkün olduğu kadar çok sayıda vatandaşa servet, soy, statüye dayalı bir ayrım yapmaksızın kamu işlerine eşit derecede katılma hakkı tanıyan, içinde düzenli bir hayatın sürdürülebileceği; bireyin yeteneklerinin en iyi şekilde gelişme imkanı bulabileceği bir toplumdur.

Paylaşın:
Etiketler:
817 Kez Görüntülendi.
#

SENDE YORUM YAZ

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK DİĞER KÖŞE YAZILARI

  • “SÖZ, GÖZE SÖYLENİR”

    26 Haziran 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Söz Ustası, Liderlik Eğitmeni Yaşar Ateşsoy, “Etik Gazetecilik” konulu toplantıda muhatabın anladığı dilden konuşulması gerektiğini ifade ederken “Söz, göze söylenir” derdi. Toplantının ana konusu olan mentörlükle ilgili ise “Dinlemek anlamak amaçlı olmalı, cevap vermek amaçlı değil” sözleri ile bir çırpıda ne çok şey söylemişti aslında. Tıpkı espriyle karışık, "Ağlaşmayın yahu, ne güzel ‘AĞ’ laşıyoruz işte" dediğinde olduğu gibi..! Sahi "söz" için demişti Koca Yunus : "Söz ola kese savaşı söz ola bitüre başı... Söz ola agulu aşı balı...
  • KDZ EREĞLİSİ İLÇE İDARE MECLİSİNİN TABİİ ÜYELERİ

    26 Haziran 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Bir ilçenin tüm kararlarını alan, ilçenin yapılması gereken işlerini planlayan, gözden geçiren, memurların yargılanıp yargılanmamasına karar veren vb birçok görev ve yetkilere sahip olan ilçe idare meclisinin iki üye grubu bulunmaktadır. Bunlardan ilki; Azay-ı Tabiiye adını alır ve kaymakam başta olmak üzere memurlardan oluşur. Azay-ı Müntehabe ise ilçe idaresinin sivil halk temsilcilerinde oluşturulan kısmıdır. Meclisin tabii reisi ilçe kaymakamıdır. İlçe idare meclisinin alacağı kararları kayıt altına alacağı memur üyeleri de bulunmaktad...
  • DR.GÜNEN “İŞBİRLİĞİYLE İYİLEŞMENİN GÜCÜNÜ” YAZDI!

    20 Mayıs 2025 Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Hekiminize Güvenin, Sağlığınıza Ortak Olun: İşbirliğiyle İyileşmenin Gücü İyi bir tedavi yalnızca reçeteyle değil, güvenle başlar. Modern tıpta bilgiye ulaşmak hiç bu kadar kolay olmamıştı. Birkaç tuşla hastalığınız hakkında binlerce makaleye ulaşabiliyor, semptomlarınızı arama motorlarına yazıp kendi tanınızı koyabiliyorsunuz. Ancak bu bilgi bolluğu, kimi zaman kafa karışıklığına, hatta hekim-hasta ilişkisinde güven kaybına neden olabiliyor. Giderek artan bu “her şeyi ben bilirim” hali, ne yazık ki tedavi sürecini olumsuz etkiley...
  • DR. GÜNEN, EN KADİM İLACI YAZDI: “İNSAN GİBİ YAKLAŞMAK”

    02 Mayıs 2025 Ekonomi, Genel, Gündem, KÖŞE YAZILARI, Tüm Manşetler

    Kdz. Ereğli Özel Echomar Hastanesi'nde Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı olarak görev yapan Op. Dr. Erol Günen "Hekimlik ve Doktorluk Arasındaki Fark: Beyaz Önlüğün Ötesindeki Meslek Ahlakı" başlıklı makalesinde "Teknoloji gelişse de, protokoller değişse de, iyileşmenin en kadim ilacı hep aynı kalacak: "İnsana insan gibi yaklaşmak." görüşüne yer verdi. Günen'in makalesi şöyle : Toplumda genellikle aynı anlamda kullanılan iki kelime: doktorluk ve hekimlik. Kimi zaman birbirinin yerine geçiyor, kimi zaman da farkları göz ardı ediliyor. ...